Om te kunnen vaststellen wanneer het vertrek van de schippers uit Bergen op Zoom is begonnen, zijn de gegevens van het bevolkingsregister geraadpleegd. Omdat veel schippers na hun vertrek uit Bergen op Zoom na verloop van tijd weer terugkeerden is het moeilijk om exacte en betrouwbare cijfers te geven. Er waren zelfs schippers die van plaats naar plaats hopten om uiteindelijk toch weer in Bergen om Zoom terecht te komen. De gegevens van de schippersknechten zijn buiten beschouwing gelaten. Zij verhuurden zich per jaar en vaak ook aan niet-Bergse schippers. Zij stonden steeds tijdelijk elders ingeschreven.

In veel registers komen meer schippers voor dan er schepen waren. Dit heeft te maken met het feit dat er schepen waren die bemand werden met twee of meer broers. Ze waren allemaal mede-eigenaar en noemden zich stuk voor stuk schipper. Dan waren er ook nog schippers die als zetschipper voor een niet-Bergse schipper voeren. Toch heb ik er voor gekozen om de gegevens uit het Bevolkingsregister zonder correctie te gebruiken. Het gaat mij hier niet om de exacte cijfers maar om een trend vast te stellen.

Het bevolkingsregister van de periode 1850-1860 telde 55 schippers. Slechts drie van hen lieten zich in die periode uitschrijven. De schippers J. van Nispen (* 1826) en zijn oom Chr. van Nispen (* 1820) vertrokken met hun gezin op 5 februari 1856 naar Antwerpen. Later zien we ze weer verschijnen in het register. Ze kwamen weer terug. De derde schipper, J.C.Hoek (*1803), die op 3 februari 1859 eveneens naar Antwerpen vertrok, kwam ik later nergens meer in het Bergse archief als schipper tegen.

Het bevolkingsregister van 1860-1880 telde 75 schippers. In die periode vertrokken er zes schippers. Op het totaal van 75 schippers is dat verhoudingsgewijs geen groot aantal. Ik kan daarom stellen dat de schippers van Bergen op Zoom zeker tot 1880 behoorlijk honkvast waren. Het bevolkingsregisters van 1880-1900 laat een verandering zien. Daarin tellen we 82 schippers, waarvan er zeker 30 zich lieten uitschrijven. Meer dan een derde deel van de schippers verkastte in die periode.

 

 

De piek van het vertrek van de schippers uit Bergen op Zoom viel in de jaren 1888-1891. In vier jaar tijd vertrokken er veertien schippers. Hun vertrek hangt nauw samen met de overgang van het traditionele vaargebied naar de internationale vaart, in dit geval de Rijnvaart. De Bergse schippers vestigden zich voornamelijk in Dordrecht, met Rotterdam als tweede en Halsteren als derde plaats. Van de schippers die het nabije Halsteren als domicilie kozen, kan gezegd worden dat zij in feite nog echte Bergse schippers waren. Zij kwamen nog vaak met hun schip in de Bergse haven. De anderen bezaten grote Rijnschepen en hadden hun vaargebied en thuishaven voorgoed verlaten. Wat niet wil zeggen dat zij bij uitzondering hun thuishaven nog wel bezochten, al was het alleen maar om te laten zien met wat voor schip zij voeren.

 

VERVOLG KLIK.  BERGSE SCHIPPERS TE HALSTEREN