Heel vaak werden de schepen genoemd naar de vrouw of de zoon van de schipper. Dat leverde namen op als: De Vrouw Neeske, De Vrouw Adriana, De Vrouw Thérèse, De Jonge Arnout en De Jonge Adriaan. De naam kwam op twee bordjes te staan. Aan bakboord zat op de kont een bordje met De Vrouw en aan stuurboord een bordje met Neeske. Het zelfde met De Jonge en Arnout. Tegen het eind van de negentiende eeuw verdween dit type naam. Het is lastig om te zeggen waarom iets uit de mode raakt.

 

SCHEEPSNAAM OP TWEE BORDJES, EEN AAN BAKBOORD EN EEN AAN STUURBOORD

Het aanbrengen van de scheepsnaam op twee bordjes leidde een paar jaar geleden tot een discussie. In de monding van de Dordtse Kil was op 20 december 2006 het wrak van een houten hektjalk boven water gehaald. Het bewaard gebleven achterschip heeft een plaats gekregen in de LASH-bak die dient als tentoonstellingsruimte, van het Binnenvaartcentrum in Dordrecht. In het achteronder werden twee eikenhouten bordjes aangetroffen. Op het ene staat D.Jonge en op het andere Jacob. Men bedacht dat de tjalk had behoord aan een zekere Jacob D.Jonge. Het moet echter gelezen worden als De Jonge Jacob. Er zijn voldoende voorbeelden te vinden op oude scheepsmodellen en ook op oude foto’s zijn genoeg bewijzen te vinden. Het feit dat de bordjes in het achteronder zijn gevonden, kan er op wijzen dat het schip een andere naam had gekregen. [1]

 

Hiervoor in de plaats zien we rond 1900 de opkomst van een bijzonder fenomeen: de samengestelde naam. Deze namen doen op het eerste gezicht exotisch aan. De Tosuwa en de Corati zijn echter geen vulkanen op Zuid-Sumatra. Tosuwa staat voor Tona Suzanna Wagenaar de vrouw van L.D. Schot en Corati is te herleiden naar Cornelia Adriana Timmerman, de echtgenote van M.C.Touw. Eigenlijk zijn dit de rechtstreekse opvolgers van de vroegere De Vrouw-namen. Nog enkele voorbeelden: Ancor, Corma, Mawa en Diejo.

 [1] Waldus,’De berging van de Jacob’.

 

Het aantal namen dat getuigt van geloofsovertuiging was gedurende de negentiende eeuw betrekkelijk gering. Op Bergse schepen kwamen in het begin van de negentiende eeuw namen voor als God met ons, De hoop op Gods zegen, Niets zonder Gods zegen. Later komen we vanaf 1871 naast deze kenspreuken namen tegen als: Eben Haezer[1], Emanuel[2], Rehoboth[3] en Dageraad.[4] Deze laatste namen werden aangetroffen bij gereformeerden. De katholieke schippers beperkten zich tot St.Petrus en Madonna.

 

PSALM 63 VERS 2

Piet A. Schot (1908-2001) reageerde tamelijk verbijsterd toen ik vroeg of de naam Dageraad iets te maken kon hebben met de in 1856 opgerichte vrijdenkersvereniging De Dageraad. Ik opperde dat omdat ik wist dat er ooit een schip had gevaren met de naam Multatuli. Maar nee, kende ik dan psalm 63 vers twee niet?

 

Een ander type oude scheepsnamen verwijst naar familiebanden. De naam Broedertrouw was behoorlijk populair. Eén schip droeg de naam Twee Gezusters. Vaker zien we de namen Twee, Drie en Vier Gebroeders opduiken. Zelfs Vijf en Acht Gebroeders komen een keer voor.

[1] Naam voor steen der hulp, te verklaren als: Tot hier heeft de Heere ons geholpen.

[2] Uit het Grieks: God met ons.

[3] Uit het Hebreeuws: te vertalen als ruimte. De Heere heeft ons ruimte (een kans) gegeven.

[4] Psalmen 63:2, O God! Gij zijt mijn God! Ik zoek u in den dageraad,…

 

Na 1875 verschenen de namen uit het Latijn. Dit leverde de volgende voorbeelden op: Bellona[1], Bona Fide[2], Bona Spes[3], Fortis Subito[4], Macte Animo[5], Patria[6].

Sommige namen verwijzen naar het schippersbestaan: Ambulant, Cosmopolit, Nieuwe Zorg, Nimmer Rust en Zwerver.

Minder dan men zou verwachten vinden we enkele namen die aan Bergen op Zoom of de omgeving doen herinneren zoals Zoomland en Noordland. Na de oprichting in 1899 van de Spiritusfabriek, voluit Zuid-Nederlandsche Melasse en Spiritusfabriek was er een schipper die zijn in 1902 gebouwde schip Zuid-Nederland noemde. In de hoop dat hij veel voor die fabriek zou kunnen varen. Ook de namen van vaarwaters in de buurt van Bergen kwamen op de schepen te staan: Oosterschelde, Scheldestroom, Krammer en Eendracht. Die laatste naam behoeft enige verduidelijking. Enerzijds kan deze naam slaan op het vaarwater de Eendracht tussen Tholen en de Brabantse wal, anderzijds kan deze naam ook slaan op samenwerking tussen vader en zoon of tussen broers.

[1] Romeinse godin van de oorlog.

[2] In/met Goed vertrouwen

[3] Goede Hoop

[4] Onverwachte, plotselinge kracht. Potjeslatijn.

[5] Houd goede moed

[6] Vaderland

 

Ansichtkaart collectie Hein Sommer. Op latere ansichtkaarten is de arm die tegen de vloedpaal rust weggeretoucheerd. De schaduw op de kaai mocht blijven.

Bij deze uitsnede is ingezoomd op het naambordje.

 

De schipper heeft het helmhout vast. Daarop een vermoedelijk rood of blauw gekleurde liggende leeuw met gouden (gele) manen. Het naambordje kon met moeite ontcijferd worden. De laatste letters zijn R O U W. Zonder twijfel kan het gelezen worden als: De Vrouw en dan volgt de naam op het niet zichtbare stuurboordbordje. Rond 1872 zijn er een aantal schepen van dit formaat met een De Vrouw-naam. In de jaren negentig komt er eigenlijk nog maar een in aanmerking en dat is De Vrouw Josephina van Gerrit Willem van Dort. Hij voer in een vaste beurt. Het schip was 38 ton. Maar het blijft mogelijk dat het een niet-Bergs schip is. Het scheepstype benoemen blijft altijd lastig. Hoewel er ronde luiken zijn is het in ieder geval geen poon. Ponen met een dergelijke leeuw op het roer zijn mij niet bekend. Zeer waarschijnlijk werd het op de foto getoonde schip een boeier genoemd. Links op de wal een jongen met een blikken petroleumkan.

 

De meest populaire naam bij de Bergse schippers was (de) Goede Verwachting. Niet minder dan veertien maal heb ik die naam aangetroffen. De namen van de schepen van Bergen op Zoom in de negentiende eeuw wijken niet af van wat in de rest van Nederland gebruikelijk was.

 

VERVOLG KLIK  ZEEVAART in BERGEN OP ZOOM